HIV: Triệu chứng, điều trị và phòng ngừa hiệu quả

Cẩm nang sức khỏe

💡 HIV (Human Immunodeficiency Virus) là virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Với việc phát hiện sớm và điều trị ARV đúng cách, người nhiễm HIV có thể sống khỏe mạnh và bình thường.

1

HIV là gì?

🦠 Định nghĩa và bản chất

HIV (Human Immunodeficiency Virus) là một loại virus gây suy giảm miễn dịch ở người, thuộc họ retrovirus. Virus này tấn công và phá hủy các tế bào miễn dịch quan trọng của cơ thể, chủ yếu là tế bào T CD4+ (tế bào lympho T hỗ trợ), làm suy yếu hệ thống miễn dịch và khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và một số loại ung thư.

Nếu không được điều trị, nhiễm HIV sẽ tiến triển dần đến giai đoạn cuối cùng là AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) - Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải, khi hệ miễn dịch đã bị tổn thương nghiêm trọng và không còn khả năng chống đỡ bệnh tật.

🔬 HIV khác AIDS như thế nào?

HIV: Là tên gọi của virus gây bệnh. Một người nhiễm HIV có thể sống nhiều năm mà không có triệu chứng hoặc chỉ có triệu chứng nhẹ.

AIDS: Là giai đoạn cuối của nhiễm HIV. Khi một người được chẩn đoán AIDS, có nghĩa là hệ miễn dịch của họ đã bị tổn thương nghiêm trọng đến mức không thể chống lại các bệnh nhiễm trùng cơ hội thông thường.

✅ Tin tốt về HIV hiện nay

Nhờ những tiến bộ vượt bậc trong y học, đặc biệt là sự ra đời của liệu pháp kháng virus (ARV), nhiễm HIV ngày nay đã trở thành một tình trạng y tế mạn tính có thể kiểm soát được. Người nhiễm HIV nếu được điều trị ARV đều đặn và đạt được tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện (Undetectable = Untransmittable hay U=U) thì không thể lây truyền virus qua đường tình dục cho người khác.

2

Các đường lây truyền HIV chính

sexually transmitted infection: Đường tình dục

Đây là đường lây truyền phổ biến nhất. HIV có trong tinh dịch, dịch âm đạo, dịch trực tràng. Lây truyền qua quan hệ tình dục không an toàn (không sử dụng bao cao su) qua đường âm đạo, hậu môn, hoặc miệng.

💉 Đường máu

Xảy ra khi máu của người nhiễm HIV xâm nhập vào cơ thể người lành. Các trường hợp thường gặp:

  • • Tiêm chích ma túy chung kim tiêm hoặc dụng cụ tiêm chích không được khử trùng.
  • • Truyền máu hoặc các chế phẩm máu không được sàng lọc HIV (hiện nay rất hiếm do quy trình sàng lọc nghiêm ngặt).
  • • Dùng chung các vật dụng cá nhân có dính máu như dao cạo râu, bàn chải đánh răng (nguy cơ thấp nhưng vẫn có).
  • • Các thủ thuật y tế không đảm bảo vô trùng (như xăm mình, xỏ khuyên, phẫu thuật).

👩‍👧‍👦 Lây truyền từ mẹ sang con

Người mẹ nhiễm HIV có thể truyền virus cho con trong 3 giai đoạn:

  • Trong thời kỳ mang thai: Virus từ máu mẹ qua nhau thai vào cơ thể thai nhi.
  • Khi sinh nở: Virus từ máu, dịch âm đạo của mẹ lây sang con khi đi qua đường sinh dục.
  • Khi cho con bú: Virus có trong sữa mẹ.

Tuy nhiên, nguy cơ này có thể giảm đáng kể (xuống dưới 2%) nếu người mẹ được điều trị ARV và có các biện pháp phòng ngừa phù hợp trong thai kỳ và sau sinh.

❌ HIV không lây qua các tiếp xúc thông thường

HIV không lây qua các tiếp xúc hàng ngày như:

  • • Ôm, hôn xã giao, bắt tay.
  • • Ăn uống chung bát đũa, cốc chén.
  • • Dùng chung nhà vệ sinh, bể bơi công cộng.
  • • Ho, hắt hơi.
  • • Muỗi đốt hoặc côn trùng cắn.
3

Triệu chứng HIV qua các giai đoạn

1. Giai đoạn cấp tính (Nhiễm trùng nguyên phát)

Thường xảy ra 2-4 tuần sau khi nhiễm virus. Triệu chứng giống cúm, kéo dài vài ngày đến vài tuần:

  • • Sốt, mệt mỏi, đau nhức cơ, khớp.
  • • Phát ban đỏ ở da.
  • • Đau họng, sưng hạch bạch huyết.
  • • Buồn nôn, tiêu chảy.
  • • Loét miệng, loét bộ phận sinh dục.

Lưu ý: Các triệu chứng này không đặc hiệu và có thể bị nhầm lẫn với các bệnh thông thường khác. Nhiều người không có hoặc bỏ qua các triệu chứng này.

2. Giai đoạn không triệu chứng (Mạn tính hoặc tiềm ẩn)

Đây là giai đoạn kéo dài nhất (có thể 10 năm hoặc hơn nếu không điều trị). Virus vẫn nhân lên trong cơ thể nhưng không gây ra triệu chứng rõ rệt.

Người nhiễm HIV trong giai đoạn này vẫn có thể lây truyền virus cho người khác. Việc phát hiện và điều trị ARV trong giai đoạn này là cực kỳ quan trọng để ngăn chặn sự tiến triển của bệnh.

3. Giai đoạn AIDS (Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải)

Là giai đoạn cuối của nhiễm HIV, khi hệ miễn dịch bị phá hủy nghiêm trọng, số lượng tế bào CD4+ xuống thấp dưới 200 tế bào/mm3 máu (ngưỡng chẩn đoán AIDS) hoặc xuất hiện các bệnh nhiễm trùng cơ hội và ung thư đặc trưng liên quan đến HIV.

Các bệnh nhiễm trùng cơ hội phổ biến:

  • • Viêm phổi do Pneumocystis (PCP).
  • • Lao (Tuberculosis).
  • • Viêm màng não do Cryptococcus.
  • • Nhiễm Toxoplasma.
  • • Nhiễm nấm Candida thực quản, phế quản.

Các loại ung thư liên quan:

  • • Sarcoma Kaposi.
  • • U lympho non-Hodgkin.
  • • Ung thư cổ tử cung xâm lấn.
4

Chẩn đoán HIV: Các phương pháp xét nghiệm

1. Xét nghiệm sàng lọc

Là xét nghiệm đầu tiên để phát hiện sự có mặt của kháng thể kháng HIV hoặc kháng nguyên P24 của virus.

    Nếu kết quả sàng lọc dương tính, cần làm thêm xét nghiệm khẳng định.

    2. Xét nghiệm khẳng định

    Được thực hiện để xác nhận kết quả dương tính từ xét nghiệm sàng lọc, đảm bảo độ chính xác tuyệt đối:

    • Western Blot: Là xét nghiệm khẳng định kinh điển, tìm kiếm các protein đặc hiệu của HIV trong máu.
    • PCR (Polymerase Chain Reaction) hoặc NAT (Nucleic Acid Test): Phát hiện vật chất di truyền (RNA hoặc DNA) của virus. Đây là xét nghiệm có độ nhạy cao nhất, có thể phát hiện HIV sớm nhất (sau khoảng 7-10 ngày phơi nhiễm) và dùng để định lượng tải lượng virus.

    🕒 Khoảng thời gian cửa sổ

    Là khoảng thời gian từ khi phơi nhiễm HIV đến khi cơ thể sản xuất đủ kháng thể hoặc virus có thể được phát hiện bằng xét nghiệm. Trong giai đoạn này, kết quả xét nghiệm có thể âm tính giả.

    • Xét nghiệm kháng thể (ví dụ: test nhanh): Thời gian cửa sổ thường 3-12 tuần, có thể lên đến 3 tháng.
    • Xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể kết hợp: Thời gian cửa sổ khoảng 2-6 tuần.
    • Xét nghiệm PCR/NAT: Thời gian cửa sổ ngắn nhất, khoảng 7-10 ngày đến 4 tuần.

    Khuyến nghị: Nếu có hành vi nguy cơ, nên xét nghiệm lại sau 3 tháng để khẳng định kết quả âm tính cuối cùng.

    5

    Điều trị HIV bằng thuốc kháng virus (ARV)

    💊 Liệu pháp kháng virus (ARV) là gì?

    ARV là sự kết hợp của nhiều loại thuốc có tác dụng ức chế sự nhân lên của virus HIV trong cơ thể. ARV không chữa khỏi HIV hoàn toàn nhưng giúp kiểm soát virus, bảo vệ hệ miễn dịch và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.

    🎯 Mục tiêu của điều trị ARV

    • Giảm tải lượng virus: Đưa tải lượng virus xuống dưới ngưỡng phát hiện (Undetectable).
    • Tăng số lượng tế bào CD4+: Phục hồi và duy trì hệ miễn dịch.
    • Cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống: Ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng cơ hội và ung thư.
    • Ngăn ngừa lây truyền: Khi tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, người nhiễm HIV không thể lây truyền virus qua đường tình dục cho bạn tình (U=U).

    ⏰ Tầm quan trọng của tuân thủ điều trị

    Tuân thủ điều trị ARV (uống thuốc đúng giờ, đúng liều, đủ liệu trình) là yếu tố then chốt quyết định thành công của điều trị.

    • Uống thuốc đều đặn: Giúp duy trì nồng độ thuốc ổn định trong máu, ức chế virus liên tục.
    • Tránh quên thuốc: Quên thuốc có thể làm virus kháng thuốc, khiến phác đồ điều trị kém hiệu quả.

    Người bệnh cần được tư vấn và hỗ trợ tâm lý để duy trì việc uống thuốc suốt đời.

    6

    Các biện pháp phòng ngừa HIV hiệu quả

    1. Quan hệ tình dục an toàn

    • Sử dụng bao cao su: Đúng cách và thường xuyên khi quan hệ tình dục qua đường âm đạo, hậu môn. Bao cao su là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.
    • Không quan hệ tình dục với nhiều người: Hạn chế số lượng bạn tình để giảm nguy cơ phơi nhiễm.

    2. Dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP)

    PrEP là việc người âm tính với HIV uống thuốc ARV hàng ngày để phòng ngừa lây nhiễm HIV. PrEP đặc biệt hiệu quả cho những người có nguy cơ cao (quan hệ tình dục không an toàn, có bạn tình nhiễm HIV).

    3. Dự phòng sau phơi nhiễm (PEP)

    PEP là việc uống thuốc ARV trong vòng 72 giờ sau khi có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV (quan hệ tình dục không an toàn, bị kim tiêm dính máu đâm phải...). PEP cần được chỉ định bởi bác sĩ và uống đủ 28 ngày.

    4. Không dùng chung kim tiêm

    Luôn sử dụng kim tiêm và bơm kim tiêm vô trùng, dùng một lần. Không chia sẻ dụng cụ tiêm chích ma túy, xăm hình, xỏ khuyên.

    5. Phòng lây truyền từ mẹ sang con

    Phụ nữ nhiễm HIV mang thai cần được điều trị ARV đầy đủ theo chỉ dẫn của bác sĩ, sinh con bằng phương pháp mổ lấy thai (nếu cần) và cho con bú bằng sữa công thức để giảm thiểu tối đa nguy cơ lây nhiễm cho con.

    7

    Chăm sóc và hỗ trợ người nhiễm HIV

    1. Theo dõi sức khỏe định kỳ

    • • Khám sức khỏe định kỳ để đánh giá tình trạng miễn dịch (số lượng CD4+), tải lượng virus và theo dõi tác dụng phụ của thuốc.
    • • Sàng lọc và điều trị các bệnh nhiễm trùng cơ hội, các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

    2. Chế độ dinh dưỡng và lối sống lành mạnh

    • • Ăn uống đủ chất, cân bằng để tăng cường sức đề kháng.
    • • Tập thể dục đều đặn, nghỉ ngơi hợp lý.
    • • Tránh các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, ma túy.

    3. Hỗ trợ tâm lý và xã hội

    Sống chung với HIV có thể gây ra gánh nặng tâm lý. Hỗ trợ tâm lý rất quan trọng:

    • • Tham gia các nhóm hỗ trợ người nhiễm HIV để chia sẻ kinh nghiệm và nhận được sự động viên.
    • • Tư vấn tâm lý để đối phó với căng thẳng, lo âu, trầm cảm.
    • • Đảm bảo quyền riêng tư và chống kỳ thị, phân biệt đối xử.
    8

    Sống chung với HIV: Vượt qua kỳ thị và sống trọn vẹn

    ✨ Cuộc sống bình thường và khỏe mạnh

    Với sự phát triển của y học hiện đại, người nhiễm HIV hoàn toàn có thể sống một cuộc đời khỏe mạnh, có ý nghĩa và tuổi thọ gần như người không nhiễm. Việc tuân thủ điều trị ARV giúp kiểm soát virus hiệu quả, duy trì sức khỏe tốt và ngăn ngừa lây truyền.

    🗣️ Vượt qua kỳ thị và phân biệt đối xử

    Một trong những thách thức lớn nhất đối với người nhiễm HIV là sự kỳ thị và phân biệt đối xử từ xã hội. Điều quan trọng là phải tăng cường giáo dục cộng đồng về HIV để xóa bỏ những hiểu lầm, định kiến cũ.

    • Tìm kiếm sự hỗ trợ: Tham gia các tổ chức, cộng đồng hỗ trợ người nhiễm HIV để cảm thấy không đơn độc.
    • Bảo mật thông tin: Quyền riêng tư của người nhiễm HIV phải được tôn trọng tuyệt đối.
    • Đối mặt với bản thân: Chấp nhận tình trạng và tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp nếu cần thiết để duy trì sức khỏe tinh thần.

    ❤️ Lan tỏa thông điệp U=U (Không phát hiện = Không lây truyền)

    Thông điệp U=U là một bước tiến quan trọng, giúp giảm kỳ thị và khuyến khích người nhiễm HIV tuân thủ điều trị.

    • • Khi người nhiễm HIV uống thuốc ARV đều đặn và đạt được tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện (ví dụ dưới 200 bản sao/ml máu), virus sẽ không thể lây truyền qua đường tình dục cho bạn tình âm tính.
    • • Điều này có nghĩa là người nhiễm HIV có thể có cuộc sống tình dục bình thường, lập gia đình và sinh con mà không lo lây truyền cho người thân.

    U=U là một thông điệp mạnh mẽ về phòng ngừa và hy vọng, thay đổi nhận thức về HIV.

    ❤️ Phòng Khám Đa Khoa Phước Hạnh - Đồng hành cùng bạn

    Chúng tôi cung cấp dịch vụ tư vấn, xét nghiệm và điều trị HIV an toàn, bảo mật. Đội ngũ y tế giàu kinh nghiệm, thấu hiểu và không phán xét.

    📞 Hotline bảo mật: 0917440975

    📧 Email tư vấn: tuvanhiv@phongkham.com

    🕒 Tư vấn 24/7 - Hoàn toàn bảo mật

    📚 Nguồn tham khảo y khoa

    • • Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) - Hướng dẫn điều trị HIV
    • • UNAIDS - Thống kê và hướng dẫn về HIV/AIDS
    • • Bộ Y tế Việt Nam - Quy trình chẩn đoán và điều trị HIV
    • • Quỹ Chống AIDS Việt Nam (VAAC)
    • • CDC - Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ
    #HIV#AIDS#ARV#PhòngNgừaHIV#PrEP#XétNghiệmHIV